بررسی مفهوم پرفورمنس آرت و بازتاب آن در هنر معاصر ایران

پرفورمنس آرت، گونه ای از شیوه ها یا قالب های هنری معاصر است که پایه های آن در بطن «جریان آوانگارد» و از اوایل قرن بیستم، در ابتدا تحت تأثیر دیدگاه های جنبش «فوتوریسم» پیرامون «همزمانی» و درهم تنیدگی کل ظواهر واقعیت، تلاش برای رهایی از قراردادها و سنت های محدود کننده، گرایش به ایجاد تعامل میان هنرها و استفاده از شگردهای «فرا نقاشانه و فرا تئاتری» به تدریج شکل گرفت. این روند فکری و عملی در ادامه با نقطه نظرات «دادائیست ها» در تأکید بر «عنصر تصادف» و استفاده از «محیط» و رویکرد «مارسل دوشان» مبنی بر «انکار معنای صریح و قابل بازنمایی» و از سویی با گرایش های مدرسه «باهاوس»، اندیشه های «گرترود استاین» در جایگزین نمودن ساختار خطی و روایتی درام با «ساختار فضایی» و نظریات «آنتونن آرتو» در زمینه «رد اولویت کلام» و «تأکید بر جنبه های بصری» پیوند می یابد. پس از جنگ جهانی دوم در حالیکه «مدرنیسم» در اوج شکوفایی خود به سر می برد، تحولات اجتماعی با شکل دهی حرکت های اعتراضی در مقابله با «دیگر بودگی» هنر مدرن و انحصارطلبی «فرهنگ بورژوازی»، سنت فوتوریسم-دادا، مارسل دوشان و دیگر آوانگاردهای پیش از جنگ را بار دیگر به مرکز توجه باز می گرداند و با آگاه ساختن هنرمندان به لزوم از میان برداشتن مرز میان هنرها، پیوند میان هنر و زندگی، «ارتباط بی واسطه با مخاطب» و استفاده از مشارکت ذهنی و فیزیکی او در آفرینش اثر هنری، آنان را از «انتزاع»، «احساس گرایی» و اهمیت دادن به «فرم» و «شیء هنری»به سمت توجه به «ایده»، «فرآیند» خلق اثر و «وجه اجرایی» سوق می دهد. این گونه گرایش ها با تلاش های «جان کیج» و فعالیت های «گروه فلاکسوس» و«آلن کاپرو» در نهایت به شکل گیری «اجراهای محمل نیافته»، «غیر بازتابی» و«غیر روایتی» تحت عنوان «هپنینگ» می انجامد که در دهه های بعد در قالب «پرفورمنس آرت» به عنوان یک شیوه «پست مدرن» هنری به حیات خود ادامه می دهد. تأثیر این تحولات در عرصه «تئاتر پست مدرن»، خود را در شکست وحدت های سه گانه و انواع گرایش های «آوانگارد»- «تجربی» نمایان می سازد. در سال های اخیر، در هنر معاصر ایران، شاهد تعدد و کمیت نسبتاً بالای فعالیت های هنری تحت عناوینی چون پرفورمنس آرت و تئاتر تجربی هستیم. این در حالی است که برخی از این فعالیت ها به دلایل گوناگون از سطوح کیفی مطلوبی برخوردار نمی باشند.